Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Με το Χρίστο Βασιλόπουλο
«Οι Ρωμιοί της Κωνσταντινούπολης»
Διμερές αφιέρωμα στους Ρωμιούς της Κωνσταντινούπολης, παρουσιάζει ο Χρίστος Βασιλόπουλος στην εκπομπή «Η μηχανή του χρόνου», το Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου και την Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου 2016 στις 17:00, από την ΕΡΤ1.
Ημερομηνία μετάδοσης: Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου 2016, στις 17:00
«Οι Ρωμιοί της Κωνσταντινούπολης. Από την ακμή στους διωγμούς»
Στο πρώτο μέρος του αφιερώματος παρουσιάζονται η λαμπρή ιστορία αλλά και οι συνεχείς διωγμοί των Ρωμιών της Κωνσταντινούπολης, από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 έως το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Συγκεκριμένα, η εκπομπή καταγράφει πώς από τα μέσα του 19ου αιώνα οι Κωνσταντινουπολίτες, εκμεταλλευόμενοι τις μεταρρυθμίσεις που αναγκάστηκε να κάνει η Οθωμανική Αυτοκρατορία, οργάνωσαν την κοινότητά τους και μεγαλούργησαν για δεκαετίες. Ίδρυσαν και έφτιαξαν -με δικούς τους πόρους- ιδρύματα, σχολεία, γηροκομεία, νοσοκομεία, συλλόγους, εφημερίδες, εκκλησίες και έχτισαν εντυπωσιακά κτήρια, όπως το Ζάππειο Παρθεναγωγείο, το Ζωγράφειο και τη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Από τη στιγμή όμως που το κίνημα των Νεότουρκων επικράτησε, σχεδιάστηκε ο αφανισμός τους, από τις οθωμανικές και αργότερα τουρκικές Αρχές. Έως την εγκατάλειψη της Πόλης από τους Ρωμιούς το 1922, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, αριθμούσαν περισσότερους από 350 χιλιάδες.
Η «Μηχανή του χρόνου» παρουσιάζει πώς καταπατήθηκε κάθε διάταξη της Συνθήκης της Λωζάνης, που θεωρητικά προστάτευε τους Ρωμιούς από το 1923. Με συνεντεύξεις, ντοκουμέντα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό της εποχής, καταγράφονται οι συστηματικές και διαρκείς πιέσεις που δέχτηκαν, με διάφορα νομοθετήματα της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης.
Οι ιστορίες για την επιστράτευση των λεγόμενων «Είκοσι Ηλικιών» των ανδρών των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων σε τάγματα εργασίας και την επιβολή του δυσβάσταχτου φόρου ευμάρειας -γνωστό ως βαρλίκι- που τους επιβλήθηκε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, είναι αποκαλυπτικές. Οι νέοι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης στέλνονταν αρχικά σε τάγματα εργασίας στα βάθη της Ανατολής και αργότερα οι ηλικιωμένοι στην παγωμένη εξορία του Άσκαλε. Οι σκοποί ήταν πάντα οι ίδιοι: η φυσική και η οικονομική εξόντωσή τους.
Στο πρώτο μέρος του αφιερώματος μιλούν, μεταξύ άλλων, ο πρόεδρος της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών Νίκος Ουζούνογλου, ο επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου Άγγελος Συρίγος, η γενική γραμματέας του Ιδρύματος Ιστορικών Ερευνών Ειρήνη Σαριόγλου, ο συγγραφέας Αλέξανδρος Μασσαβέτας, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ρωμαίικων Κοινοτικών Ιδρυμάτων Αντώνης Παριζιάνος, ο διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημίου Ιωάννης Ιακωβίδης, ο Κωνσταντινουπολίτης επιχειρηματίας Χρήστος Ελματζίογλου, ο νομικός και συγγραφέας Λεωνίδας Κουμάκης και η πρώην διευθύντρια του Κεντρικού Παρθεναγωγείου Κωνσταντινούπολης Αλεξάνδρα Λαμπρινού.
Ημερομηνία μετάδοσης: Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου 2016, στις 17:00
«Οι Ρωμιοί της Κωνσταντινούπολης. Τα Σεπτεμβριανά του 1955»
Στο δεύτερο μέρος του αφιερώματος στους Ρωμιούς της Πόλης, παρουσιάζεται το χρονικό του πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, το Σεπτέμβριο του 1955.
Ειδικότερα, η εκπομπή καταγράφει το χρονικό της καταστροφής των ελληνικών σπιτιών, καταστημάτων, σχολείων, ιδρυμάτων, ναών και νεκροταφείων από περίπου 100 χιλιάδες Τούρκους και τις οδυνηρές συνέπειές του στην ελληνική κοινότητα.
Με μαρτυρίες Τούρκων επικεφαλής, οι οποίοι σχεδίασαν το πογκρόμ, και Ελλήνων που έζησαν τα γεγονότα, «Η μηχανή του χρόνου» παρουσιάζει πώς οργανώθηκε και στήθηκε η «νύχτα των κρυστάλλων της Πόλης», από το τουρκικό παρακράτος.
Παρά το γεγονός ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έδειχναν να βελτιώνονται, ειδικά μετά την έλευση του Πατριάρχη Αθηναγόρα, η γειτονική χώρα παρέμενε πιστή στο στόχο της, που δεν ήταν άλλος από την εκδίωξη των Ρωμιών και την υφαρπαγή του πλούτου τους. Το μόνο που έλειπε ήταν η αφορμή. Γι’ αυτό φρόντισε η Αγγλία, η οποία για να αντιμετωπίσει το Κυπριακό που ξέσπασε από το 1950, ενέπλεξε και την Τουρκία στο ζήτημα, χρίζοντάς την ως ισότιμο συνομιλητή Κυπρίων και Ελλήνων, παρά το γεγονός ότι μέχρι τότε οι Τουρκοκύπριοι ζούσαν ειρηνικά με τους Ελληνοκύπριους και δεν είχαν διεκδικήσεις.
Με πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τη νύχτα της καταστροφής και την επόμενη ημέρα του ανθελληνικού πογκρόμ, η εκπομπή καταγράφει πώς στις επιδρομές των Τούρκων έχασαν τη ζωή τους περίπου τριάντα Έλληνες και περίπου διακόσιες γυναίκες έπεσαν θύματα βιασμού.
Τα ντοκουμέντα δείχνουν ότι το οργανωμένο πογκρόμ άρχισε με προβοκάτσια. Για το σκοπό αυτό επιστρατεύτηκε ο ελληνικής καταγωγής μουσουλμάνος φοιτητής Οκτάι Εγκίν, ο οποίος με τη βοήθεια του τουρκικού προξενείου και ενός συνεργού, τοποθέτησε εκρηκτικό μηχανισμό στην οικία του Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη. Η ψευδής και προγραμμένη είδηση ότι το σπίτι καταστράφηκε ολοσχερώς από Έλληνες, έδωσε το σύνθημα στους εξαγριωμένους Τούρκους να καταστρέψουν τα πάντα στην Κωνσταντινούπολη.
Στην εκπομπή μιλούν ο πρέσβης επί τιμή Βύρων Θεοδωρόπουλος, ο πρόεδρος της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών Νίκος Ουζούνογλου, ο επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου Άγγελος Συρίγος, η γενική γραμματέας του Ιδρύματος Ιστορικών Ερευνών Ειρήνη Σαριόγλου, ο συγγραφέας Αλέξανδρος Μασσαβέτας, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ρωμαίικων Κοινοτικών Ιδρυμάτων Αντώνης Παριζιάνος, ο διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημίου Ιωάννης Ιακωβίδης, ο Κωνσταντινουπολίτης επιχειρηματίας Χρήστος Ελματζίογλου, ο νομικός και συγγραφέας Λεωνίδας Κουμάκης, η πρώην διευθύντρια του Κεντρικού Παρθεναγωγείου Κωνσταντινούπολης Αλεξάνδρα Λαμπρινού, ο συγγραφέας Νίκος Ατζέμογλου, ο πρώην πρόεδρος του Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών Γιώργος Λεύκαρος, ο σκηνοθέτης Τάσος Μπουλμέτης, οι δημοσιογράφοι Δημήτρης Καλούμενος και Γιώργος Καράγιωργας, καθώς και πολλοί Ρωμιοί που έζησαν τα δραματικά γεγονότα.
Για φωτογραφικό υλικό πατήστε εδώ.