Εξαιρετικά αφιερώματα και ειδικές εκπομπές
από το Αρχείο της ΕΡΤ
Από 7 έως 13 Απριλίου 2025
Πλούσια σε αφιερώματα είναι η εβδομάδα από 7 έως 13 Απριλίου 2025, και το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει ειδικές εκπομπές και ντοκιμαντέρ, για να τιμήσει τη μνήμη του ερμηνευτή Γρηγόρη Μπιθικώτση, καθώς συμπληρώνονται 20 χρόνια από τον θάνατό του, του λαϊκού συνθέτη Άκη Πάνου, με αφορμή τα 25 χρόνια από τον θάνατό του, του Απόστολου Καλδάρα, ο οποίος έφυγε από τη ζωή πριν από 35 χρόνια, του Δημήτρη Λάγιου, με αφορμή τον πρόωρο θάνατό του, το 1991, και του Μάνου Ξυδούς, 15 χρόνια από τον θάνατό του.
Ακόμη, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν το αφιέρωμα στον Παύλο Κουντουριώτη, τον ένδοξο ναύαρχο των Βαλκανικών Πολέμων και πρώτο Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, καθώς φέτος κλείνουν 170 χρόνια από τη γέννησή του, και το σπάνιο ντοκιμαντέρ, «Μεσολόγγι», το οποίο ανασυνθέτει με γλαφυρότητα τα γεγονότα της νύχτας της 10ης προς την 11η Απριλίου 1826, όταν πραγματοποιήθηκε η ηρωική Έξοδος του Μεσολογγίου.
Και, τέλος, μέσα από το «Μουσικό οδοιπορικό», η Δόμνα Σαμίου αναβιώνει τα έθιμα της Κοζάνης και των Γρεβενών για το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαΐων, ενώ οι κυριότεροι βυζαντινοί ύμνοι της Μεγάλης Εβδομάδας ακούγονται από τη σειρά εκπομπών «Επικράνθη».
Τα αφιερώματα αναρτώνται στον ιστότοπο της ΕΡΤ www.ert.gr/archeio, καθώς και στη σελίδα του Αρχείου στο Facebook www.facebook.com/ERTarchive
7 Απριλίου 2005: 20 χρόνια από τον θάνατο του Γρηγόρη Μπιθικώτση
«Μουσική Βραδυά»
Αφιέρωμα της εκπομπής του Γιώργου Παπαστεφάνου «Μουσική Βραδυά», παραγωγής 1976, στον σπουδαίο συνθέτη και ερμηνευτή Γρηγόρη Μπιθικώτση. Από το πατρικό του σπίτι στο Περιστέρι και στη γειτονιά όπου μεγάλωσε, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης μιλάει για τα πρώτα του βήματα στη μουσική, για το πώς ξεκίνησε να γράφει τα πρώτα του τραγούδια, το 1947. Περιγράφει, επίσης, την προσωπική του εμπειρία από την επαφή του με τη μουσική και τον στίχο του έντεχνου, όταν κλήθηκε να ερμηνεύσει μεγάλους ποιητές. Αναφέρεται στην ιστορική συναυλία το 1960, στο θέατρο «Κεντρικόν» με τον Μίκη Θεοδωράκη και τον Μάνο Χατζιδάκι. Σημαντική στιγμή της εκπομπής, η συνάντηση του Γρηγόρη Μπιθικώτση με τον Μίκη Θεοδωράκη, στο σπίτι του, στη Νέα Σμύρνη. Ο Μίκης Θεοδωράκης μιλάει για τη συνεργασία τους και για τον ερμηνευτή Γρηγόρη Μπιθικώτση, ο οποίος με τη δωρική φωνή του έδωσε συμβολική διάσταση στα μελοποιημένα τραγούδια του. Μαζί οι δύο μεγάλοι καλλιτέχνες ερμηνεύουν το τραγούδι «Μέρα Μαγιού» από τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου.
Παρουσίαση-επιμέλεια: Γιώργος Παπαστεφάνου
Σκηνοθεσία: Δάφνη Τζαφέρη.
7 Απριλίου 2000: 25 χρόνια από τον θάνατο του Άκη Πάνου
«Συνεικόνες» – «Οι εμφανίσεις του Άκη Πάνου στην Αθήνα»
Απόσπασμα από το πολιτιστικό τηλεοπτικό περιοδικό «Συνεικόνες», παραγωγής 1994. Η δημοσιογράφος Άννα Βλαβιανού συνομιλεί με τον σπουδαίο δημιουργό του λαϊκού τραγουδιού Άκη Πάνου, με αφορμή τις εμφανίσεις του στη μουσική σκηνή «Εννέα Όγδοα». Ο Άκης Πάνου μιλάει για τη δουλειά του, τον ίδιο και τη σχέση του με τον χώρο του τραγουδιού και εξηγεί τον ξεχωριστό τρόπο παρουσίασης των τραγουδιών του και στησίματος του μουσικού σχήματος στο πάλκο. Προβάλλονται πλάνα από τις εμφανίσεις του στο μουσικό κέντρο «Εννέα Όγδοα».
Δημοσιογραφική επιμέλεια: Άννα Βλαβιανού
Σκηνοθεσία εκπομπής: Δημήτρης Καψωμένος
8 Απριλίου 1990: 35 χρόνια από τον θάνατο του Απόστολου Καλδάρα
«Παρασκήνιο»
Για την επέτειο από το θάνατο του σημαντικού μουσικού συνθέτη, Απόστολου Καλδάρα, το Αρχείο της ΕΡΤ προτείνει επεισόδιο από τη σειρά ντοκιμαντέρ «Παρασκήνιο», παραγωγής 2012, αφιερωμένο στον ίδιο. Η εκπομπή, μέσα από αρχειακό οπτικοακουστικό υλικό και συνεντεύξεις συνεργατών του και ανθρώπων που τον έζησαν από κοντά, αναζητεί τις ρίζες και τις επιρροές του και φωτίζει την προσωπικότητα του Απόστολου Καλδάρα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο τραγούδι του «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», με πρώτη ερμηνεύτρια τη Στέλλα Χασκίλ. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος μιλάει για τη σπουδαιότητα του συγκεκριμένου τραγουδιού, ενώ ακούγεται και ο ίδιος ο συνθέτης να διηγείται πώς εμπνεύστηκε τη δημιουργία του.
Σενάριο-Σκηνοθεσία: Δώρα Μασκλαβάνου
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Claudio Bolivar
8 Απριλίου: Παγκόσμια Ημέρα των Ρομά
«Οι Τσιγγάνοι – Ένας πολιτισμός της φτώχειας»
Η σειρά ντοκιμαντέρ, παραγωγής 1995, ασχολείται με τη ζωή, την κουλτούρα, την ιστορία και την καθημερινότητα των Τσιγγάνων, Ρομά, στην Ελλάδα. Στο απόσπασμα από το επεισόδιο αυτό, ο μουσικολόγος Λάμπρος Λιάβας αναλύει το ζήτημα της μουσικής κουλτούρας των Τσιγγάνων και τις σχέσεις τις ελληνικής παραδοσιακής μουσικής με την τσιγγάνικη, ενώ αναδεικνύει τους Τσιγγάνους ως σημαντικούς συντελεστές της διατήρησης της ελληνικής μουσικής παράδοσης.
Σενάριο-Σκηνοθεσία: Λευτέρης Χαρωνίτης
Το αφιέρωμα θα αναρτηθεί στη σελίδα του Αρχείου στο Facebook.
9 Απριλίου 1855: 170 χρόνια από τη γέννηση του Παύλου Κουντουριώτη
«Ιστορικές προσωπογραφίες»
Ντοκιμαντέρ, παραγωγής 1983, για τον Παύλο Κουντουριώτη, τον ένδοξο ναύαρχο των Βαλκανικών Πολέμων και πρώτο Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Για τη ζωή και τη δράση του Κουντουριώτη μιλούν: οι απόστρατοι ναύαρχοι Ν. Μακρής, πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου και Κ. Παΐζης-Παραδέλης, ο απότακτος του ’35 πλοίαρχος Ν. Πετρόπουλος, ο λέκτορας Πολιτικής Επιστήμης Ευάγγελος Βενιζέλος, καθώς και ο εγγονός του Κουντουριώτη, αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού ε.α. Παύλος Κουντουριώτης.
Σενάριο: Γιάννης Τζαννετάκος
Σκηνοθεσία: Γιώργος Πετρίτσης
10 Απριλίου 1826: Η Έξοδος του Μεσολογγίου
«Μεσολόγγι»
Τη νύχτα της 10ης προς την 11η Aπριλίου 1826 πραγματοποιήθηκε η ηρωική Έξοδος του Μεσολογγίου μετά τη δωδεκάμηνη πολιορκία από τους Τούρκους. Το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει ένα σπάνιο ντοκιμαντέρ το «Μεσολόγγι», παραγωγής 1984, σε σκηνοθεσία του Βαγγέλη Σερντάρη, το οποίο ανασυνθέτει τα γεγονότα της πρώτης και δεύτερης φάσης της πολιορκίας του Μεσολογγίου μέχρι τη μεγαλειώδη Έξοδο και την πτώση της πόλης στις 10 Απριλίου 1826, πάνω σε μια μεγάλη πλαστική ανάγλυφη μακέτα, όπου αποτυπώνεται η ευρηματική οχύρωση της πόλης.
Η περιγραφή γίνεται με βάση τα απομνημονεύματα των αγωνιστών του 1821, Μιχαήλ Σπυρομήλιου και Νικολάου Κασομούλη, που πολέμησαν στο Μεσολόγγι κατά τη διάρκεια της πολιορκίας και κατέγραψαν με γλαφυρό τρόπο και θαυμαστή ακρίβεια τα γεγονότα. Παράλληλα, προβάλλονται πλάνα του 1979 από τα λαϊκά δρώμενα της πανηγυρικής θρησκευτικής τελετής του Αη Συμιού στο Μεσολόγγι, κατά την οποία γίνεται αναπαράσταση της ηρωικής Εξόδου.
11 Απριλίου 1991: Θάνατος του συνθέτη Δημήτρη Λάγιου
Εκπομπή-αφιέρωμα στον συνθέτη Δημήτρη Λάγιο, η οποία παρακολουθεί τη γόνιμη μουσική και προσωπική του πορεία μέχρι τον πρόωρο θάνατό του, το 1991. Στη διάρκεια της εκπομπής, παραγωγής 2006, ο συνθέτης αυτοπαρουσιάζεται μιλώντας για τον γενέθλιο τόπο του, τη Ζάκυνθο, τις σπουδές του και τις επιρροές που δέχτηκε στο έργο του από τη φόρμα του δημοτικού τραγουδιού. Αναφέρεται στην πρώτη του δισκογραφική δουλειά, τον «Ήλιο τον Ηλιάτορα», σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, που κυκλοφόρησε το 1982, και στις συνεργασίες του με σημαντικούς ερμηνευτές, όπως η Σωτηρία Μπέλλου, ο Αντώνης Καλογιάννης και ο Γιώργος Νταλάρας. Ιδιαίτερη υπήρξε η συνεισφορά του στην προβολή και διάσωση της ζακυνθινής μουσικής παράδοσης, με τη διοργάνωση των Γιορτών Ζακύνθου, αλλά και με την ίδρυση του «Κάλβειου Ωδείου» στο νησί. Γίνεται επίσης αναφορά στη λιγότερο γνωστή δισκογραφία του, την ηχογράφηση μιας σειράς δίσκων με τραγούδια από τη μουσική παράδοση των Ιονίων Νήσων. Ο ίδιος υπήρξε επίσης ιδρυτής και πρόεδρος του «Κάλβειου Κέντρου Μουσικών Μελετών» στη Ζάκυνθο. Το ντοκιμαντέρ βασίζεται κυρίως σε τηλεοπτικό υλικό της δεκαετίας του ’80 και περιλαμβάνει αποσπάσματα συνεντεύξεων του Δημήτρη Λάγιου.
Σενάριο-Σκηνοθεσία: Πανδώρα Μουρίκη
12 Απριλίου 2025: Σάββατο του Λαζάρου
Έθιμα της Κοζάνης και των Γρεβενών
«Μουσικό οδοιπορικό – Δόμνα Σαμίου»
Στα χωριά της Κοζάνης και των Γρεβενών το τριήμερο του «Λαζάρου» και των «Βαΐων» αναβιώνει, από γυναίκες και κορίτσια, το έθιμο των Λαζαρίνων, ενταγμένο στον κύκλο των ανοιξιάτικων εορταστικών εκδηλώσεων, παράλληλα προς τον θρησκευτικό χαρακτήρα του αγγέλματος της Ανάστασης του Χριστού. Περιλαμβάνει νεκρολατρικά έθιμα και τελετουργικά τραγούδια. Η ερευνήτρια της δημοτικής μας παράδοσης, Δόμνα Σαμίου, επισκέπτεται τις περιοχές και συνομιλεί με τις γυναίκες οι οποίες περιγράφουν τα τοπικά έθιμα της γιορτής του «Λαζάρου». Βλέπουμε πλάνα από τη συγκέντρωση των γυναικών στο κονάκι το μεσημέρι του Σαββάτου. Παρακολουθούμε, επίσης, τις γυναίκες ντυμένες παραδοσιακά, που μαζεύονται στην πλατεία του χωριού, όπου στήνεται ο χορός (Λαζαριάτικος) με λαζαριάτικα τραγούδια. Η επιτόπια έρευνα και καταγραφή της Δόμνας Σαμίου στα χωριά Λευκοπηγή Κοζάνης και Σαρακήνα Γρεβενών το 1996, συγκεντρώνοντας υλικό για το άλμπουμ με πασχαλιάτικα παραδοσιακά τραγούδια, καταγράφεται στο ντοκιμαντέρ, παραγωγής 1996, της Δάφνης Τζαφέρη για την ΕΡΤ, «Μουσικό οδοιπορικό-Δόμνα Σαμίου».
13 Απριλίου 2010: 15 χρόνια από το θάνατο του μουσικού Μάνου Ξυδούς
«Έχει γούστο»
Η Μπήλιω Τσουκαλά υποδέχεται στο στούντιο της εκπομπής «Έχει γούστο» τον Μάνο Ξυδούς με τους συνεργάτες του, με αφορμή την κυκλοφορία του νέου προσωπικού του δίσκου «Βράδιασε, τα ξαναλέμε», το 2007. Ο Μάνος Ξυδούς μιλάει για τα πρώτα βήματά του στη μουσική και τους ανθρώπους που τον βοήθησαν στην καλλιτεχνική του πορεία. Το 1989 δημιούργησε το συγκρότημα Πυξ Λαξ μαζί με τους Φίλιππο Πλιάτσικα και Μπάμπη Στόκα. Όταν το συγκρότημα διαλύθηκε το 2004, έπειτα από μια δεκαπεντάχρονη επιτυχημένη πορεία, ο Μάνος Ξυδούς ακολούθησε αυτόνομη δισκογραφική πορεία, κυκλοφορώντας έξι προσωπικούς δίσκους.
Σκηνοθεσία: Χρήστος Φασόης.
13 Απριλίου2025: Κυριακή των Βαΐων
«Επικράνθη»
Απόσπασμα από το πρώτο επεισόδιο της σειράς «Επικράνθη», που περιλαμβάνει μερικούς από τους κυριότερους βυζαντινούς ύμνους της Μεγάλης Εβδομάδας και είναι αφιερωμένο στην Κυριακή των Βαΐων. Τα γυρίσματα της εκπομπής πραγματοποιήθηκαν στην καστροπολιτεία του Μυστρά. Το κατανυκτικό κλίμα της ημέρας μεταφέρουν με τις ερμηνείες τους στο τροπάριο «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται», ο μεγάλος Θρακιώτης παραδοσιακός τραγουδιστής Χρόνης Αηδονίδης και η συνεργάτιδά του, ψάλτρια, Νεκταρία Καρατζή.
Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Μυλωνάς
Το αφιέρωμα θα αναρτηθεί στη σελίδα του Αρχείου στο Facebook.