Η εξέγερση του Πολυτεχνείου στο ERTFLIX
Με αφορμή την επέτειο της φοιτητικής εξέγερσης του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973, το ERTFLIX προτείνει προγράμματα που αποτυπώνουν το στίγμα της περιόδου εκείνης, αλλά και της μεταπολίτευσης.
«Ο φοιτητής» (2022)
Αθήνα 17 Νοεμβρίου 1973. Μετά από την τριήμερη κατάληψη του Πολυτεχνείου, το δικτατορικό καθεστώς αποφασίζει να επέμβει στρατιωτικά και να καταστείλει τις απειλητικές για την κυριαρχία του διαδηλώσεις. Παρακολουθούμε όσα διαδραματίστηκαν μέσα στο άρμα τα τελευταία λεπτά, πριν αυτό γκρεμίσει την κεντρική πύλη και εισβάλει στο Πολυτεχνείο.
Σενάριο-σκηνοθεσία: Βασίλης Καλαμάκης
Ηθοποιοί: Γιώργος Πυρπασόπουλος, Γιώργος Μακρής, Δημήτρης Καπετανάκος, Στρατής Νταλαγιώργος
«Η δική μας Μεταπολίτευση» (2024)
Η σειρά ντοκιμαντέρ, πιάνει το νήμα της ελληνικής Ιστορίας από τον Ιούλιο του 1974 φθάνοντας στο σήμερα. Καλύπτει τα 50 χρόνια που μεσολάβησαν από την πτώση της Δικτατορίας και τη δημιουργία νέων πολιτικών θεσμών, που εξακολουθούν να ρυθμίζουν τον πολιτικό μας βίο. Βασισμένη στον πλούτο των οπτικοακουστικών αρχείων της ΕΡΤ, αποτυπώνει με πρωτότυπο τρόπο τα καθοριστικά γεγονότα μιας ολόκληρης εποχής. Αφηγείται, αλλά και ερμηνεύει ολόκληρη την ιστορική περίοδο που αποκαλούμε Μεταπολίτευση. Κάθε επεισόδιο αποτελεί ένα ζωντανό, βιωματικό, συναρπαστικό και συχνά αναπάντεχο πορτρέτο της εποχής που πραγματεύεται. Πυροδοτεί, με τον τρόπο αυτό, τις αναμνήσεις των παλαιότερων και τη φαντασία των νεότερων, επιδιώκοντας να προκαλέσει ένα διαγενεακό διάλογο για το περιεχόμενο και τη σημασία των τελευταίων 50 ετών.
Σκηνοθεσία: Αντρέας Αποστολίδης, Γιούρι Αβέρωφ
Σενάριο: Στάθης Καλύβας, Παναγής Παναγιωτόπουλος
Παρουσίαση: Στάθης Καλύβας, Παναγής Παναγιωτόπουλος
«Πολυτεχνείο – Εικαστική μαρτυρία» (1986)
Εκπομπή-αφιέρωμα στη 13η επέτειο από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Η εκπομπή συναντά εικαστικούς καλλιτέχνες που ασχολήθηκαν δημιουργικά με το Πολυτεχνείο, εμπνεόμενοι από τον αγώνα των φοιτητών και παρουσιάζει τα έργα τους. Στην εκπομπή μιλούν οι γλύπτες: Μέμος Μακρής, που για πρώτη φορά λέει πως έφτιαξε και τοποθέτησε το πολυσυζητημένο κεφάλι, που έγινε σύμβολο του Πολυτεχνείου, Παρμακέλης, Παπαγιάννης, οι ζωγράφοι Μάλαμος, Μυταράς, Βάτζιας και οι πρύτανεις του ΕΜΠ και της ΑΣΚΤ.
Σκηνοθεσία: Γιώργος Μούλιος
«Ιχνηλάτες: Μαρία Ρεζάν» (2002)
Ο Δαύιδ Ναχμίας με αφορμή το αυτοβιογραφικό βιβλίο της Μαρίας Ρεζάν με τίτλο «Με νοσταλγία για μια ζωή έτσι, χωρίς πρόγραμμα», μιλάει με τη γνωστή από τη δημοσιογραφική εκπομπή της «Μια ώρα έτσι, χωρίς πρόγραμμα», Μαρία Ρεζάν, η οποία περιγράφει στιγμές από την Κατοχή, τη Δικτατορία και την αυτοεξορία της στο Παρίσι, από την περίοδο της έντυπης δημοσιογραφίας και εκείνη του ραδιοφώνου. Αναφέρεται στη σχέση της με τον σύζυγό της, Αντρέα Ιωσήφ, υφυπουργό παρά τω πρωθυπουργώ της δεύτερης κυβέρνησης Πλαστήρα, στα πιστεύω της, στις βενιζελικές της καταβολές, στην πρώτη της συνέντευξη, στις πρώτες προσπάθειές της να εισχωρήσει στη δημοσιογραφία και στη συνεργασία της με την εφημερίδα «Ελευθερία», στις αρνήσεις της, στις παραιτήσεις της και στις ελευθερίες της, στο περίφημο «φτου σας». Δηλώνει ότι διαβάζει όσο περισσότερο μπορεί και ότι δεν βλέπει τηλεόραση και δίνει πολύτιμες συμβουλές στους νέους που επιθυμούν να ασχοληθούν με τη δημοσιογραφία. Στο επεισόδιο ακούγονται αποσπάσματα από ραδιοφωνικές συνεντεύξεις της, ενώ προβάλλονται φιλμ με τη Μελίνα και τον Μάνο Χατζηδάκη και με τη εισβολή των τανκς στο Πολυτεχνείο την 17η Νοεμβρίου 1973.
«Η μηχανή του χρόνου: Οι νεκροί του Πολυτεχνείου» (2017)
Η εκπομπή παρουσιάζει μέσα από μαρτυρίες και ντοκουμέντα το μυστικό σχέδιο της Χούντας που παγίδευσε όλη την περιοχή με ελεύθερους σκοπευτές και αιματοκύλισε το Πολυτεχνείο. Η δημοσιογραφική έρευνα ξεχωρίζει τον μύθο από την πραγματικότητα και φωτίζει τη λίστα με τα θύματα που συνέταξε ο εισαγγελέας Δημήτρης Τσεβάς μετά την πτώση της χούντας. Η κάμερα της εκπομπής βρέθηκε στα σημεία όπου οι ελεύθεροι σκοπευτές πυροβολούσαν αδιακρίτως και με τη βοήθεια των αυτοπτών μαρτύρων αποτύπωσε το παζλ της σφαγής. Στην τηλεοπτική αυτοψία φωτίζεται ο ρόλος του τότε υπουργείου Δημόσιας Τάξης, στην ταράτσα του οποίου είχαν στηθεί τα πυροβολεία. Ακόμα και σήμερα στους παρακείμενους δρόμους διακρίνονται τα σημάδια από τις βολές.
Οι γιατροί Μανώλης Μυλωνάκης και Παναγιώτης Μαυρομάτης που προσέφεραν πρώτες βοήθειες στους τραυματίες μιλούν για τα θύματα που αιμορραγούσαν στην είσοδο της πολυκατοικίας της οδού Αβέρωφ. Μάλιστα, δείχνουν ένα σπάνιο ιστορικό ντοκουμέντο: τη ματωμένη μπλούζα του νεαρού που δέχτηκε σφαίρα στην πλάτη. Η «μηχανή του χρόνου» λύνει το μυστήριο πίσω από μια σειρά ιστορικών φωτογραφιών που δείχνουν αιμόφυρτους άνδρες μπροστά από την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου. Η έρευνα τούς εντόπισε και με τη βοήθεια των συγγενών τους τεκμηρίωσε ότι είχαν χτυπηθεί από σκοπευτές του καθεστώτος. Κεντρικό ρόλο στην έρευνα έχουν οι γιατροί που περιέθαλψαν τους τραυματίες και βεβαίωσαν τους θανάτους πολλών διαδηλωτών. Ο Κώστας Χαρώνης υπήρξε διευθυντής της χειρουργικής κλινικής του Ρυθμιστικού και περιγράφει με μεγάλη λεπτομέρεια τα περιστατικά που χειρούργησε. Ένας από τους ανθρώπους που έσωσε μιλά στην εκπομπή και δείχνει τη σφαίρα που του αφαίρεσε. Οι Δικηγόροι υπεράσπισης, αλλά και πολιτικής αγωγής στη δίκη του Πολυτεχνείου το 1975, περιγράφουν τα όσα είδαν και άκουσαν στην αίθουσα του δικαστηρίου, για τους νεκρούς του Πολυτεχνείου.
«Εμείς, όχι εγώ» (2023) – Από 17/11
Ανατρέχουμε στα γεγονότα του Πολυτεχνείου μέσα από προσωπικές αφηγήσεις κυρίως «ανωνύμων» ανθρώπων, που συμμετείχαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σε αυτά και διερευνά την ίδια την ουσία και τη λειτουργία της εξέγερσης. Το ντοκιμαντέρ συνδυάζει τις αφηγήσεις των «πρωταγωνιστών», με αρχειακό υλικό από δημόσιες αρχές, φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό, καθώς και σύντομα στοιχεία χρονολογίου των γεγονότων, όλα μέσα από το πρίσμα της επαναβίωσης και της μεταφοράς στην ίδια την «εμπειρία» της εξέγερσης.
Σενάριο-σκηνοθεσία: Σταύρος Στάγκος
The Polytechnic Uprising on ERTFLIX
To mark the anniversary of the student uprising at the Athens Polytechnic in November 1973, ERTFLIX presents a selection of programmes that reflect both the climate of that historic moment and the early years of the post-dictatorship period known as Metapolitefsi.
“The Student” (2022)
Athens, 17 November 1973. After a three-day occupation of the Polytechnic, the dictatorship orders a military intervention to suppress the demonstrations threatening its authority. The film focuses on what unfolded inside the tank in the final minutes before it rammed the main gate and entered the campus.
Written & Directed by Vassilis Kalamakis
Cast: George Pyrpassopoulos, Giorgos Makris, Dimitris Kapetanakos, Stratis Dalagiorgos
“Our Own Changeover” (2024)
This documentary series traces the thread of modern Greek history from July 1974 to today, covering the 50 years since the fall of the dictatorship and the establishment of new democratic institutions that continue to shape Greece’s political landscape. Drawing on the rich audiovisual archives of ERT, the series presents in a fresh and original way the decisive events of an entire era. It narrates and interprets the post-dictatorship period known as Metapolitefsi. Each episode offers a vivid, experiential and often unexpected portrait of the years it examines, rekindling the memories of older generations and sparking the imagination of younger viewers, encouraging a cross-generational conversation about the meaning of the past 50 years.
Directors: Andreas Apostolidis, Yuri Averof
Written & presented Stathis Kalyvas, Panagis Panayiotopoulos
“Polytechnic – Art as Testimony” (1986)
A commemorative programme marking the 13th anniversary of the Polytechnic uprising. The episode meets visual artists who engaged creatively with the events of 1973, inspired by the students’ struggle, and presents their work. It features sculptors Memos Makris — who for the first time explains how he created and installed the much-discussed head that became a symbol of the Polytechnic — as well as Parmakelis and Papagiannis; painters Malamos, Mytaras and Vatzias; and the rectors of the National Technical University of Athens and the Athens School of Fine Arts.
Directed by Giorgos Moulios
“Traces: Maria Rezan” (2002)
Prompted by Maria Rezan’s autobiographical book With Nostalgia… For a Life Lived Without a Plan, David Nachmias speaks with the renowned journalist and radio host. Rezan recalls moments from the Occupation, the Dictatorship and her self-exile in Paris, as well as her years in print journalism and broadcasting. She discusses her relationship with her husband, Andreas Iosif – deputy minister to Prime Minister Plastiras – her beliefs, her Venizelist roots, her first interview, her early attempts to enter journalism and her collaboration with the newspaper Eleftheria. She reflects on her refusals, her resignations and her personal freedoms, including the famous “ftou sas.” The episode includes excerpts from her radio interviews, along with footage featuring Melina Mercouri and Manos Hadjidakis, and film of the tank entering the Polytechnic on 17 November 1973.
“Time Machine: The Dead of the Polytechnic” (2017)
This episode presents, through testimonies and archival evidence, the junta’s secret plan that positioned snipers throughout the area and turned the Polytechnic into a bloodbath. The journalistic investigation separates myth from reality and sheds light on the list of victims compiled by prosecutor Dimitris Tzevas after the fall of the dictatorship. The programme revisits the exact locations where snipers fired indiscriminately, reconstructing events with the help of eyewitnesses. It highlights the role of the Ministry of Public Order, whose rooftop served as a firing post, and shows surviving bullet marks still visible today.
Doctors Manolis Mylonakis and Panagiotis Mavromatis, who provided first aid, speak about the victims who collapsed at the entrance of the Averof Street apartment building, even showing a rare historical document: the bloodstained shirt of a young man shot in the back.
The investigation resolves the mystery surrounding a series of historic photographs showing wounded men in front of the Polytechnic gate, identifying them with the help of relatives. Central to the episode are the doctors who treated the injured and certified the deaths of many demonstrators. Surgeon Kostas Charonis describes in detail the cases he operated on, and one of the people he saved appears on camera holding the bullet removed from his body. Defence and civil-action lawyers from the 1975 Polytechnic trial recount what they witnessed in the courtroom.
“Together we Stand” (2023) — Available from 17 November
This documentary revisits the events of the Polytechnic through the personal testimonies of largely “anonymous” participants, exploring the essence and function of the uprising itself. Combining these accounts with archival material from public institutions, photographs, film footage and brief timelines, it aims to recreate as closely as possible the lived experience of the uprising.
Written & directed by Stavros Stagos