ΤΡΙΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
«Βασίλειος Διγενής Ακρίτης»
Το έμμετρο δημώδες ηρωικό έπος στην αυθεντική του γλώσσα
Με τον Γιώργο Κοροπούλη
Ημερομηνίες μετάδοσης: Από την Τρίτη 25.01.2022
και κάθε Δευτέρα έως Παρασκευή, στις 18:30
Το Τρίτο Πρόγραμμα, από την Τρίτη 25 Ιανουαρίου 2022 και κάθε Δευτέρα έως Παρασκευή, στις 18:30, παρουσιάζει το έμμετρο δημώδες ηρωικό έπος «Βασίλειος Διγενής Ακρίτης» στην αυθεντική του γλώσσα! Μια πανέμορφη, σχεδόν εξωτική ελληνική γλώσσα, που ο ακροατής μέσα σε πολύ σύντομο διάστημα θυμάται, ξυπνάει και ανασταίνει μέσα του με μαγικό τρόπο, ακόμα και εάν ποτέ δεν τη διδάχθηκε.
Το κείμενο διαβάζει ο Γιώργος Κοροπούλης, ο οποίος είχε και τη λογοτεχνική ευθύνη επιλογής μεταξύ των παραλλαγών που διασώζονται. Ο κινηματογραφικός Γιώργος Χελιδονίδης μοντάρισε με μεγάλη τέχνη και επιμέλεια όλο το υλικό σε μια ενιαία ηχητική σύνθεση, ένα ηχητικό ραδιοφωνικό ποίημα.
Την εξαιρετική πρωτότυπη μουσική, που αποτελεί παραγγελία του Τρίτου Προγράμματος, συνέθεσε ο Δημήτρης Αρσενόπουλος. Είναι μια σπάνια μουσική παρουσίαση της Μεσαιωνικής Ανατολής και μια πολυεπίπεδη υπογράμμιση-σχολιασμός της δράσης και των συναισθημάτων.
Το υλικό για το έμμετρο δημώδες ηρωικό έπος «Βασίλειος Διγενής Ακρίτας» αρχίζει να το δημιουργεί η Ιστορία μετά το 640 μ.Χ., όταν οι Σαρακηνοί, που έχουν καταλάβει πια τη Συρία, ξεκινούν τις ετήσιες επιδρομές τους στις γειτονικές ελληνόφωνες περιοχές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Επί αιώνες, κατά μήκος των ρευστών συνόρων, θα γίνονται μάχες, διαρπαγές, λεηλασίες, απαγωγές με σκοπό συνήθως τα λύτρα, ενώ ταυτοχρόνως οι πληθυσμοί, οι θρησκείες και οι πολιτισμοί θα αναμειγνύονται: ο Βασίλειος είναι ακρίτας, δηλαδή βυζαντινός αξιωματούχος, με μεγάλη αυτονομία και δύναμη, ορισμένος να φυλάει τα άκρα, τα σύνορα, και διγενής, μια και είναι παιδί μιας βυζαντινής αρχόντισσας, που η οικογένειά της εξορίστηκε εκεί, στις εσχατιές, ίσως γιατί ήσαν αιρετικοί, κι ενός σπουδαίου Σαρακηνού εμίρη, ερωτοχτυπημένου τόσο που να βαφτιστεί τελικά χριστιανός…
Για τη θεματολογία του έργου και τον τρόπο με τον οποίο προήλθαν τα κείμενα, ο Γιώργος Κοροπούλης σημειώνει:
«Ήδη το 823, ξανά στις αρχές του 10ου αιώνα, και πάλι στα 1326, έχουμε μαρτυρίες για λαϊκά τραγούδια που μιλούν για τις ανδραγαθίες κάποιων (Σ.Σ. των ακριτών) που βρέθηκαν μες σ’ αυτή τη χοάνη -τις νίκες, τους έρωτες και τα πάθη τους… Τα τραγουδούσαν (πιο σωστό όμως είναι να πούμε πως τα απήγγελλαν ρυθμικά με τη συνοδεία κάποιου οργάνου) πλανόδιοι, στην αρχή πιθανότατα αυτόπτες, στην ομιλούμενη γλώσσα της εποχής – και σιγά-σιγά σχηματιζόταν ένας κύκλος έμμετρων αφηγήσεων, για άλλοτε άλλο κατόρθωμα ή συμβάν, που αφορούσε τον ίδιο ξακουσμένο ήρωα…
Έτσι γεννήθηκαν, στα μέρη της Καππαδοκίας, το άσμα “Του Αρμούρη”, “Ο υιός του Ανδρονίκου”, και το πιο φιλόδοξο κι εκτεταμένο απ’ όλα – ο “Διγενής”… Από τον 12ο αιώνα οι έμμετρες αυτές αφηγήσεις έχουν αρχίσει να καταγράφονται σε χειρόγραφο -πιστά στην αρχή κι έπειτα, καθώς οι αιώνες κυλούν κι ο κόσμος των ακριτών και του έπους σβήνει, ενσωματώνοντας, από αντίγραφο σε αντίγραφο, ολοένα περισσότερες αλλοιώσεις, προσθήκες, παρερμηνείες.
(…)Στο έργο που θα ακούσουμε, λοιπόν, συγκροτημένο στους αντίποδες κάθε μισαλλόδοξης αντίληψης, αποτυπώνεται εν κινήσει κι ένα κομμάτι της ιστορίας της γλώσσας μας».
Info
Τρίτο Πρόγραμμα 90,9 & 95,6
«Βασίλειος Διγενής Ακρίτης»
Το έμμετρο δημώδες ηρωικό έπος στην αυθεντική του γλώσσα
Με τον Γιώργο Κοροπούλη
Από την Τρίτη 25.01.2022 και κάθε Δευτέρα έως Παρασκευή, στις 18:30
Live Streaming: webradio.ert.gr/trito
Facebook: https://www.facebook.com/tritoprogramma