Αφιέρωμα του Αρχείου της ΕΡΤ
στη «μαύρη» επέτειο της 21ης Απριλίου 1967
Με αφορμή τη συμπλήρωση 51 χρόνων από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967 και την εγκαθίδρυση της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα, το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει στην ιστοσελίδα www.ert.gr και στη διεύθυνση http://www.ert.gr/arxeio-afierwmata/stratiotiko-praxikopima-21is-aprilioy/ για πρώτη φορά το μοναδικό αρχειακό ντοκουμέντο «Η Θεσσαλονίκη στη δικτατορία μετά 20 χρόνια».
Πρόκειται για εκπομπή-ντοκουμέντο, την οποία παρουσίασε ο Ραδιοτηλεοπτικός Σταθμός Θεσσαλονίκης το 1987 -πριν από την επίσημη έναρξη της ΕΡΤ3- με αφορμή την 20ή επέτειο από την επιβολή της χούντας των συνταγματαρχών στις 21 Απριλίου 1967. Η εκπομπή, που ολοκληρώθηκε σε δύο μέρη, παρακολουθεί την αντίσταση κατά της χούντας στη Θεσσαλονίκη, μέσα από ντοκουμέντα και μαρτυρίες πρωταγωνιστών του αντιδικτατορικού αγώνα.
Στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται οι πρώτες αντιδράσεις και οι πρώτες αντιχουντικές συσπειρώσεις από την αρχή της επιβολής της Δικτατορίας. Από την επόμενη κιόλας μέρα του πραξικοπήματος, στελέχη νεολαίας από το χώρο του Κέντρου και της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη συγκροτούν αντιδικτατορικές οργανώσεις, με μεγαλύτερη το Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο (ΠΑΜ), τα οποία μιλούν για τις κινητοποιήσεις τους τις πρώτες ημέρες μετά το πραξικόπημα. Περιλαμβάνονται οι μαρτυρίες του γιατρού Κώστα Τριαρίδη, τότε ηγετικού στελέχους της ΕΔΗΝ, του Λαοκράτη Χαλβατζή και του Μιχάλη Σπυριδάκη, τότε στελέχη της Νεολαίας Λαμπράκη Θεσσαλονίκης και του τότε φοιτητή, αρχισυντάκτη του «Ριζοσπάστη», Θανάση Καρτερού. Παρουσιάζεται, επίσης, το γεγονός της δολοφονίας του νέου Γιάννη Χαλκίδη, μέλους ομάδας αγωνιστών του «Πατριωτικού Μετώπου», η οποία πυροδότησε έκρηξη σε κολόνα της ΔΕΗ, κόβοντας την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος στα εγκαίνια της ΔΕΘ τον Σεπτέμβριο του 1967. Ο Θεόδωρος Καζέλης, ο Γρηγόρης Παντής και ο Νάντης Χατζηγιάννης, που ήταν μέλη της ομάδας αναπαριστούν με τις μαρτυρίες τους το γεγονός και το χρονικό της καταδίωξής τους, ενώ για τη δολοφονία του Γιάννη Χαλκίδη μιλούν επίσης, ο Τάκης Ρίζος και η Σοφία Χαλκίδη.
Η ηθοποιός Αφρούλα Σαπουντζή-Κανάκη θυμάται την άγρια κακοποίηση που υπέστη από τα όργανα της χούντας. Ακόμη, οι καθηγητές Αριστόβουλος Μάνεσης και Δημήτρης Μαρωνίτης αναφέρονται στη στάση των πανεπιστημιακών δασκάλων, στις αντιδράσεις τους και στις διώξεις τους την περίοδο της επταετίας.
Το δεύτερο μέρος της εκπομπής επικεντρώνεται στο 1968 και στα χρόνια που ακολούθησαν, όταν κορυφώνεται η οργάνωση της αντίστασης κατά της χούντας στη Θεσσαλονίκη. Παρακολουθεί την οργάνωση της αντιδικτατορικής φοιτητικής κίνησης, ενώ πρωταγωνιστές του φοιτητικού κινήματος εξηγούν πώς έφτασαν στην κατάληψη του Πολυτεχνείου της Θεσσαλονίκης. Μιλούν ο Μιχάλης Σπυριδάκης, επικεφαλής της αντιστασιακής οργάνωσης «Ρήγας Φεραίος» στη Θεσσαλονίκη, ο Σωτήρης Τσιακμάκης, ο Αντώνης Γούλας, η Ρία Καλφακάκου, ο Νίκος Παπαδάκης, ο Γιάννης Βασιλειάδης, ο Γιώργος Αποστολάκης και ο Θωμάς Βασιλειάδης. Επίσης, ο Αλέκος Γκαγκανιάρας, μέλος της Οργάνωσης Κομμουνιστικής Νεολαίας Θεσσαλονίκης, μιλάει για τη δίκη των «17» του ΠΑΜ στο Στρατοδικείο της Θεσσαλονίκης. Για τα βασανιστήρια που υπέστησαν μιλούν η Ασπασία Καρρά και ο Αργύρης Μπάρας. Επίσης, με ντοκουμέντα και μαρτυρίες παρουσιάζεται η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γιώργου Τσαρουχά το Μάιο του 1968, ο οποίος συνελήφθη ενώ πήγαινε από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα. Μιλούν η κόρη του Καίτη Τσαρουχά, η Μαρία Θεοδωρίδου και ο Βασίλης Μάστορας. Στην εκπομπή, γίνεται ακόμη αναφορά στη δράση της αντιδικτατορικής οργάνωσης «Δημοκρατική Άμυνα» Θεσσαλονίκης, μέλη της οποίας υπήρξαν -μεταξύ άλλων- οι καθηγητές του ΑΠΘ Δημήτρης Ευρυγένης και Αριστόβουλος Μάνεσης. Για τα δελτία πληροφοριών της οργάνωσης και τη διακήρυξη των θέσεων της μιλάει ο Κώστας Πύρζας. Τέλος, στην εκπομπή μιλούν ο ηθοποιός Στέλιος Γούτης και η βιβλιοπώλης Καίτη Σακκέτα για την αντίδραση των νέων απέναντι στο καθεστώς μέσα από αντιστασιακές πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Η εκπομπή πλαισιώνεται από φωτογραφικό και έντυπο υλικό, καθώς και κινηματογραφικά επίκαιρα από εκδηλώσεις της χούντας στη Θεσσαλονίκη.
Παραγωγή: Ρ.Σ. Θεσσαλονίκης.
Σκηνοθεσία: Γιώργος Μίχος, Στάθης Τσώνος.
Έρευνα: Χρίστος Ζαφείρης, Μιχάλης Γ. Τριανταφυλλίδης, Κλέαρχος Τσαουσίδης.
