Αφιέρωμα του Αρχείου της ΕΡΤ
25η Μαρτίου – Εθνική επέτειος κήρυξης
της Ελληνικής Επανάστασης
Με αφορμή τον εορτασμό της εθνικής επετείου της κήρυξης της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 στις 25 Μαρτίου, το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει στην ιστοσελίδα ΑΡΧΕΙΟ-ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ την εκπομπή «Περισκόπιο – Ο ρόλος των κλεφτών και αρματολών στον ξεσηκωμό του ’21».
Το ειδικό επεισόδιο της σειράς «Περισκόπιο», σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκαλενάκη, παρουσιάζει μια ανάλυση του φαινομένου των ενόπλων σωμάτων των κλεφτών και των αρματολών, από την εμφάνισή του τον 16ο αιώνα σε περιοχές της Βαλκανικής Χερσονήσου μέχρι και τη σημαντική συμβολή τους στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Ο γραμματέας της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος Ιωάννης Μαζαράκης-Αινιάν, ο πολιτικός επιστήμων και πρύτανης της Παντείου Γιώργος Κοντογιώργης, καθώς και ο συγγραφέας και ιστορικός Περικλής Ροδάκης, μιλούν για τη διάκριση ανάμεσα σε κλέφτες και αρματολούς, τη λανθασμένη αντίληψη που έχει επικρατήσει σχετικά, τη φύση του φαινομένου ως πολυδιάστατου κοινωνικού, εθνικού και αντι-εξουσιαστικού, αλλά και τα ιστορικά στοιχεία ανά περιοχή της τουρκοκρατούμενης επικράτειας και χρονική περίοδο, από τα Ορλοφικά μέχρι και τις επιχειρήσεις των ένοπλων τμημάτων κατά την Ελληνική Επανάσταση.
Οι τρεις ομιλητές εξηγούν το ρόλο των κλεφτών και αρματολών στις αυτόνομες χριστιανικές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και αναφέρονται στους σημαντικότερους εκπροσώπους τους. Παράλληλα, εξηγούν τη σχέση ανταγωνισμού που είχαν οι αρματολοί με τους τοπικούς προύχοντες και κοτζαμπάσηδες, τις υπηρεσίες που προσέφεραν στους ίδιους και στις τουρκικές αρχές, αλλά και την ευκολία με την οποία στρέφονταν εναντίον τους, παίρνοντας συχνά το ρόλο των κλεφτών.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η ανάλυση της τουρκοκρατούμενης ελληνικής κοινωνίας, ως κοινωνίας στηριζόμενης στα όπλα και στη λεβεντιά του κλεφταρματισμού για την ασφάλεια και ηρεμία του αγροτικού πληθυσμού, θέτοντας έτσι μια κοινωνική ομάδα, πλήρως αφοσιωμένη στην ενασχόληση με τα όπλα, σε αντιπαλότητα με τη φρόνιμη κοινωνία, είτε αυτή εκπροσωπούνταν από την τουρκική ηγεμονία, είτε από τους τοπικούς προύχοντες. Σημαντικό επίσης στοιχείο της αφήγησης αποτελεί η καθόλου τυχαία σύμπτωση των συγκρούσεων των αρματολών (ουσιαστικά δυνάμεις αγροφυλακής και χωροφυλακής, όργανα τάξης δηλαδή στις απομονωμένες και συχνά αυτόνομες τουρκοκρατούμενες περιοχές) και των οθωμανικών αρχών με τις περιόδους των μεγάλων εξεγέρσεων που προκαλούνται στον ελλαδικό χώρο από τους Βενετσιάνους και τους Ρώσους. Τέλος, εξηγείται ο τρόπος με τον οποίο τα ένοπλα σώματα των αρματολών και των κλεφτών οργανώθηκαν, αξιοποιήθηκαν, αλλά και καταστράφηκαν σε κάποιες περιπτώσεις, από τους πολιτικούς και στρατηγικούς χειρισμούς και τις αδίστακτες πρακτικές του Αλή Πασά στα Ιωάννινα, χάρη στον οποίο εκπαιδεύτηκαν σημαντικοί εκπρόσωποι του κλεφταρματισμού, οι οποίοι πρωταγωνίστησαν στην Επανάσταση του 1821.
Η εκπομπή πλαισιώνεται με πλάνα δραματοποιημένων γεγονότων, όπως οι συμφωνίες των αρματολών και κλεφτών με τους προύχοντες και τις τουρκικές αρχές, καθώς και οι μεταξύ τους συγκρούσεις και έριδες. Επίσης, περιλαμβάνεται πλήθος πλάνων με λεπτομέρειες από ζωγραφικούς πίνακες, σχέδια και γκραβούρες, πλάνα από τα κέρινα ομοιώματα του Μουσείου Βρέλλη στα Ιωάννινα, καθώς και από τα εκθέματα του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου στο κτίριο της Παλαιάς Βουλής.
Δείτε το αφιέρωμα του Αρχείου της ΕΡΤ στη διεύθυνση: https://www.ert.gr/arxeio-afierwmata/ethniki-epeteios-kiryxis-tis-ellinikis-epanastasis-25i-martioy/