Αφιέρωμα του Αρχείου της ΕΡΤ
στον Κώστα Αξελό
Πριν από εννέα χρόνια στις 4 Φεβρουαρίου 2010, «έφυγε» από τη ζωή ο Έλληνας φιλόσοφος και κορυφαίος διανοητής του 20ού αιώνα Κώστας Αξελός, ο οποίος έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο Παρίσι. Το τεράστιο φιλοσοφικό του έργο επικεντρώνεται στον Μαρξ, τον Φρόιντ και τον Χάιντεγκερ. Εξέδωσε είκοσι τέσσερα βιβλία και πλήθος κειμένων στα γαλλικά, τα ελληνικά και τα γερμανικά, τα οποία μεταφράστηκαν σε δεκαεννέα γλώσσες.
Το Αρχείο της ΕΡΤ, τιμώντας τη μνήμη του, ψηφιοποίησε και παρουσιάζει στην ιστοσελίδα http://www.ert.gr/news/arxeio-afierwmata/ την εκπομπή «Παρασκήνιο: Ο φιλόσοφος Κώστας Αξελός», παραγωγής 1983, η οποία γυρίστηκε με αφορμή την επίσκεψη του διεθνούς φήμης φιλόσοφου στην Αθήνα, προσκεκλημένος του Γαλλικού Ινστιτούτου, όπου έδωσε διάλεξη. Η συγκεκριμένη εκπομπή παρουσίαζε για πρώτη φορά τον Έλληνα στοχαστή στην ελληνική τηλεόραση, ο οποίος από το 1945 ήταν εγκατεστημένος στη Γαλλία.
Σε συνέντευξή του στο σπίτι του ζωγράφου και θείου του Μιχάλη Αξελού, ο Κώστας Αξελός αφηγείται βιογραφικά του στοιχεία, μιλά για την μεγαλοαστική του καταγωγή, την ένταξή του στην Εθνική Αντίσταση, την αποχώρησή του από το κομουνιστικό κίνημα και την απόφασή του να φύγει στο Παρίσι το 1945 για να σπουδάσει. Μιλάει για τις σπουδές φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης και για την απογοήτευση που βίωσε και εκεί από τον ακαδημαϊσμό και τη σχολικότητα που κυριαρχούσε.
Ακολουθεί εκτενές απόσπασμα από τη διάλεξη που έδωσε ο Κώστας Αξελός στις 6 Απριλίου του 1983, προσκεκλημένος του Γαλλικού Ινστιτούτου, επισκεπτόμενος την Ελλάδα έπειτα από τριανταεπτά χρόνια. Τίτλος της διάλεξης: «Γιατί να σκεφτόμαστε». Αναφέρεται στις απαρχές της σκέψης από τον Ηράκλειτο και τον Παρμενίδη μέχρι τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, ενώ σχολιάζει με τρόπο πάντα επίκαιρο την μη-ανάγκη του σύγχρονου τεχνικού κόσμου για τη σκέψη. Όπως αναφέρει ο Έλληνας στοχαστής, χωρίς να είναι ούτε αισιόδοξος ούτε απαισιόδοξος, παρατηρεί ότι στην εποχή μας «δεν υπάρχει ζήτηση σκέψης» και ότι «η μη ανάγκη σκέψης σήμερα συμβαδίζει με την κυρίαρχη τάξη και αταξία των πραγμάτων».
Στη συνέχεια ο Κώστας Αξελός βρίσκεται στον Ναό του Ηφαίστου στο Θησείο και ανάμεσα στα αρχαιοελληνικά ερείπια, στην ελληνική φύση, τη βυζαντινή αρχιτεκτονική, ανατρέχει στην ιστορία της φιλοσοφίας, από τον Ηράκλειτο και τον Πλάτωνα, ως τον Μαρξ, τον Φρόιντ και τον Χάιντεγκερ και αναλύει τις απόψεις του σχετικά με τη φιλοσοφία, τη δημοκρατία, την αριστερά, τη μαρξιστική θεωρία, τη σύγχρονη κοινωνία και πολιτική, αλλά και τη φροϋδική σκέψη. Θέτει καίρια ερωτήματα όπως «Ποια είναι η πατρίδα της σκέψης;», «Το όραμα της δημοκρατίας είναι θεμιτό;», ενώ σχολιάζει τη σχέση της πολιτικής με τον τεχνικό κόσμο. Σε άλλο σημείο, αναφέρει τον «περιορισμό του ανθρώπινου οράματος από τα κυρίαρχα κόμματα» και επισημάνει ότι: «όσες φορές ο στοχαστής προσπάθησε να καλυφθεί κάτω από μια πολιτική στέγη, αυτή έπεφτε και τον πλάκωνε».
Επίσης, εξηγεί τα τρία κεντρικά σημεία του δικού του στοχασμού: τον Κόσμο, την Περιπλάνηση και το Παιχνίδι. Η εκπομπή τελειώνει με ένα ερώτημα που θέτει ο Κώστας Αξελός για τη σκέψη στη σύγχρονη νεοελληνική πραγματικότητα.
Η εκπομπή προβλήθηκε στις 12 Μαΐου 1983.
Σκηνοθεσία: Τάκης Χατζόπουλος
Δείτε το αφιέρωμα στη διεύθυνση http://www.ert.gr/arxeio-afierwmata/kostas-axelos-4-fevroyarioy-2010/