ΝΕΟΣ ΚΥΚΛΟΣ
ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ
Τριάντα οκτώ χρόνια συνεχούς παρουσίας το «Μονόγραμμα», η μακροβιότερη πολιτιστική εκπομπή της δημόσιας τηλεόρασης, έχει καταγράψει με μοναδικό τρόπο τα πρόσωπα που σηματοδότησαν με την παρουσία και το έργο τους την πνευματική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πορεία του τόπου μας.
«Εθνικό αρχείο» έχει χαρακτηριστεί από το σύνολο του Τύπου και για πρώτη φορά το 2012, η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε και βράβευσε οπτικοακουστικό έργο, απονέμοντας στους δημιουργούς-παραγωγούς και σκηνοθέτες Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου τους και ιδίως για το «Μονόγραμμα» με το σκεπτικό ότι: «…οι βιογραφικές τους εκπομπές αποτελούν πολύτιμη προσωπογραφία Ελλήνων που έδρασαν στο παρελθόν αλλά και στην εποχή μας και δημιούργησαν, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο “για τις επόμενες γενεές”».
Έθνος χωρίς ιστορική μνήμη, και χωρίς συνέχεια πολιτισμού, είναι καταδικασμένο. Και είμαστε υποχρεωμένοι ως γενιά, να βρούμε τις βέβαιες πατημασιές, πάνω στις οποίες θα πατήσουν οι επόμενες γενιές. Πώς; Βαδίζοντας στα χνάρια του πολιτισμού που άφησαν οι μεγάλοι της εποχής μας. Στο μεσοστράτι δύο αιώνων, και υπερήφανοι που γεννηθήκαμε την ίδια εποχή με αυτούς και κοινωνήσαμε της Τέχνης τους, οφείλουμε να τα περιφρουρήσουμε, να τα περισώσουμε.
Η ιδέα της δημιουργίας ήταν του παραγωγού-σκηνοθέτη Γιώργου Σγουράκη, προκειμένου να παρουσιαστεί με αυτοβιογραφική μορφή η ζωή, το έργο και η στάση ζωής των προσώπων που δρουν στην πνευματική, πολιτιστική, καλλιτεχνική, κοινωνική και γενικότερα στη δημόσια ζωή, ώστε να μην υπάρχει κανενός είδους παρέμβαση και να διατηρηθεί ατόφιο το κινηματογραφικό ντοκουμέντο.
Η μορφή της κάθε εκπομπής έχει στόχο την αυτοβιογραφική παρουσίαση (καταγραφή σε εικόνα και ήχο) ενός ατόμου που δρα στην πνευματική, καλλιτεχνική, πολιτιστική, πολιτική, κοινωνική και γενικά στη δημόσια ζωή, κατά τρόπο που κινεί το ενδιαφέρον των συγχρόνων του.
Ο τίτλος είναι από το ομότιτλο ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη (με τη σύμφωνη γνώμη του) και είναι απόλυτα καθοριστικός για το αντικείμενο που πραγματεύεται: Μονόγραμμα = Αυτοβιογραφία.
Το σήμα της σειράς είναι ακριβές αντίγραφο από τον σπάνιο σφραγιδόλιθο που υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο και χρονολογείται στον 4ο ώς τον 3ο αιώνα π.Χ. και είναι από καφετί αχάτη.
Τέσσερα γράμματα συνθέτουν και έχουν συνδυαστεί σε μονόγραμμα. Τα γράμματα αυτά είναι το Υ, το Β, το Ω και το Ε. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σπάνιοι οι σφραγιδόλιθοι με συνδυασμούς γραμμάτων, όπως αυτός που έχει γίνει το χαρακτηριστικό σήμα της τηλεοπτικής σειράς.
Το χαρακτηριστικό μουσικό σήμα που συνοδεύει τον γραμμικό αρχικό σχηματισμό του σήματος με τη σύνθεση των γραμμάτων του σφραγιδόλιθου, είναι δημιουργία του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου.
Σε κάθε εκπομπή ο/η αυτοβιογραφούμενος/η οριοθετεί το πλαίσιο της ταινίας, η οποία γίνεται γι’ αυτόν. Στη συνέχεια, με τη συνεργασία τους καθορίζεται η δομή και ο χαρακτήρας της όλης παρουσίασης. Μελετούμε αρχικά όλα τα υπάρχοντα βιογραφικά στοιχεία, παρακολουθούμε την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση του έργου του προσώπου το οποίο καταγράφουμε, ανατρέχουμε στα δημοσιεύματα και στις συνεντεύξεις που το αφορούν και έπειτα από πολύμηνη πολλές φορές προεργασία, ολοκληρώνουμε την τηλεοπτική μας καταγραφή.
Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περίπου 380 πρόσωπα και θεωρούμε ως πολύ χαρακτηριστικό, στην αντίληψη της δημιουργίας της σειράς, το ευρύ φάσμα ειδικοτήτων των αυτοβιογραφουμένων, που σχεδόν καλύπτουν όλους τους επιστημονικούς, καλλιτεχνικούς και κοινωνικούς χώρους με τις ακόλουθες ειδικότητες: αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, αστροφυσικοί, βαρύτονοι, βιολονίστες, βυζαντινολόγοι, γελοιογράφοι, γεωλόγοι, γλωσσολόγοι, γλύπτες, δημοσιογράφοι, διαστημικοί επιστήμονες, διευθυντές ορχήστρας, δικαστικοί, δικηγόροι, εγκληματολόγοι, εθνομουσικολόγοι, εκδότες, εκφωνητές ραδιοφωνίας, ελληνιστές, ενδυματολόγοι, ερευνητές, ζωγράφοι, ηθοποιοί, θεατρολόγοι, θέατρο σκιών, ιατροί, ιερωμένοι, ιμπρεσάριοι, ιστορικοί, ιστοριοδίφες, καθηγητές πανεπιστημίων, κεραμιστές, κιθαρίστες, κινηματογραφιστές, κοινωνιολόγοι, κριτικοί λογοτεχνίας, κριτικοί Τέχνης, λαϊκοί οργανοπαίκτες, λαογράφοι, λογοτέχνες, μαθηματικοί, μεταφραστές, μουσικολόγοι, οικονομολόγοι, παιδαγωγοί, πιανίστες, ποιητές, πολεοδόμοι, πολιτικοί, σεισμολόγοι, σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, σκηνογράφοι, σκιτσογράφοι, σπηλαιολόγοι, στιχουργοί, στρατηγοί, συγγραφείς, συλλέκτες, συνθέτες, συνταγματολόγοι, συντηρητές αρχαιοτήτων και εικόνων, τραγουδιστές, χαράκτες, φιλέλληνες, φιλόλογοι, φιλόσοφοι, φυσικοί, φωτογράφοι, χορογράφοι, χρονογράφοι, ψυχίατροι.
Στο νέο κύκλο εκπομπών αυτοβιογραφούνται: η εικαστικός Μάρα Καρέτσος, ο ηθοποιός-σκηνοθέτης Γιάννης Μόρτζος, ο γλύπτης Πραξιτέλης Τζανουλίνος, η καθηγήτρια του ΕΜΠ Τόνια Μοροπούλου, ο συνθέτης Γιάννης Γλέζος, ο σχεδιαστής μόδας Γιάννης Τσεκλένης, ο φωτορεπόρτερ Αριστοτέλης Σαρρηκώστας, ο καραγκιοζοπαίχτης Σωτήρης Χαρίδημος, ο λυράρης Ψαραντώνης, ο ζωγράφος Δημήτρης Ταλαγάνης, ο συγγραφέας, σεναριογράφος και μεταφραστής Αχιλλέας Κυριακίδης, ο συνθέτης Λίνος Κόκοτος και ο ζωγράφος Γιώργος Ρόρρης.
Συντελεστές δημιουργίας της νέας ενότητας αυτών των εκπομπών είναι:
Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης.
Σκηνοθέτες: Περικλής Κ. Ασπρούλιας, Μπάμπης Πλαϊτάκης, Χρίστος Ακρίδας, Κιμ Ντίμον, Στέλιος Σγουράκης, Σωκράτης Σπανός.
Δημοσιογραφική επιμέλεια: Αντώνης Εμιρζάς, Ιωάννα Κολοβού.
Διεύθυνση φωτογραφίας: Μαίρη Γκόβα.
Ηχοληψία: Λάμπρος Γόβατζης, Νίκος Παναγοηλιόπουλος.
Μοντάζ – μίξη ήχου: Δημήτρης Μπλέτσας, Βασίλης Καρώνης, Στέφανος Καράβολος, ταμάτης Μαργέτης.
Διεύθυνση παραγωγής: Στέλιος Σγουράκης.
Ημερομηνία μετάδοσης: Δευτέρα 23 Δεκεμβρίου 2019, στις 20:00
«Σωτήρης Χαρίδημος» (Θέατρο Σκιών)
Μια ιστορία πάνω από 150 χρόνια, τρεις γενιές στο Θέατρο Σκιών πίσω από τον μπερντέ, με την παράγκα του Καραγκιόζη και το σαράι του πασά στις δύο άκρες, αφηγείται στο «Μονόγραμμα» ο Σωτήρης Χαρίδημος, ο τελευταίος των μεγάλων της γενιάς του.
Με αστείρευτη ζωντάνια κι ένα πείσμα να τα διασώσει όλα, τώρα που η κουλτούρα του Θεάτρου Σκιών αρχίζει και απομακρύνεται, παρά τη λατρεία που της έχουν τα παιδιά, ο Σωτήρης Χαρίδημος, μιλάει για τη ζωή του και τους προγόνους του, σχεδιάζοντας σκιτσάκια του Καραγκιόζη και αυτοσχεδιάζοντας στη στιγμή μια σύντομη παρλάτα!
Εκεί, στο Μουσείο Χαρίδημου -έργο κυρίως των χειρών του- που στεγάζεται στο ισόγειο του Πολιτιστικού Κέντρου «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων, στο Θησείο.
Το Θέατρο Σκιών, πανάρχαια Τέχνη, μας έρχεται από την Κίνα, την εποχή του Κομφούκιου. Αιώνες αργότερα, οι Τούρκοι μαγεύτηκαν από τα μαύρα μάτια (καρα-γκιοζ) του πονηρού φτωχοδιάβολου, που περιγελούσε το σαράι, και θέλησαν να τον κάνουν δικό τους. Τον διεκδίκησαν κατά καιρούς, η Περσία, η Ινδία, η Ταϊλάνδη…
Ο Χαρίδημος δεν το δέχεται επ’ ουδενί αυτό. «Ο Καραγκιόζης είναι Έλληνας» λέει. «Είναι η συνέχεια του αρχαίου μυθογράφου μας, του Αισώπου». Ο Μεγαλέξανδρος, άλλη αναπόσπαστη φιγούρα του Θεάτρου Σκιών, επιβεβαιώνει αυτή τη συνέχεια, μέσα στα χρόνια…
Το πραγματικό επώνυμο της οικογένειας ήταν διαφορετικό. «Ήταν υποτιμητικό το να είσαι καραγκιοζοπαίχτης, γι’ αυτό και τα παλιά χρόνια αλλάζανε ονόματα. Μεγάλοι καραγκιοζοπαίχτες, όπως ο Μίμαρος, ο Μόλλας και ο Χαρίδημος αλλάξανε τα επίθετά τους. Από Σαντούνης ονομάστηκε Μίμαρος, από Παπούλιας Μόλλας, κι από Χαρίτος ονομάστηκε Χαρίδημος», εξηγεί ο Σωτήρης Χαρίδημος.
Είναι ο τελευταίος γιος του Χρήστου Χαρίδημου, του μεγάλου καλλιτέχνη που άφησε εποχή στο Θέατρο Σκιών. Είχε μόνιμο θέατρο στον Πειραιά, για περίπου σαράντα χρόνια, παίζοντας μαζί με το γιο του, τον Γιώργο Χαρίδημο. Το εισιτήριο ήταν τότε τρεις δραχμές. Υπήρξαν σεζόν με δύο παραστάσεις -απογευματινή, βραδινή- που κόβονταν σαράντα χιλιάδες εισιτήρια.
Ο Σωτήρης Χαρίδημος, μεγάλωσε κυριολεκτικά πίσω από τον «μπερντέ» του πατέρα και του αδελφού του. Έμαθε την Τέχνη, ωστόσο βρήκε δουλειά ως δημόσιος υπάλληλος. Μετά τη συνταξιοδότησή του, αφιερώθηκε με πάθος στο Θέατρο Σκιών, κάνοντας εκθέσεις, συμμετέχοντας σε πολιτιστικές εκδηλώσεις και σε προγράμματα Λαϊκής Επιμόρφωσης του Δήμου Αθηναίων. Έχει γυρίσει όλη την Ελλάδα, διδάσκοντας και παίζοντας Καραγκιόζη. Όπου τον ζητούν, πηγαίνει πρόθυμα.
Ο Σωτήρης Χαρίδημος, παραδίδει δωρεάν μαθήματα Καραγκιόζη στα παιδιά. Κατασκευάζει φιγούρες και σκηνικά. Γράφει σκετσάκια. Διατηρεί ζωντανό το Μουσείο Θεάτρου Σκιών «Χαρίδημος», όπου παρουσιάζονται πάνω από χίλια εκθέματα, με παλιές τεχνικές αλλά και σύγχρονες, όπως φιγούρες από δέρμα βουβαλιού, χαρτόνι, ζελατίνη, παμπάλαια πανόδετα χειρόγραφα βιβλία, μυθολογικές παραστάσεις, φωτογραφικά ντοκουμέντα και εργαλεία. Ένας ολόκληρος κόσμος, μια ολόκληρη εποχή διηγείται την ιστορία της, μέσα σ’ αυτό το Μουσείο του Ελληνικού Λαϊκού Θεάτρου Σκιών.
Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης.
Δημοσιογραφική επιμέλεια: Ιωάννα Κολοβού, Αντώνης Εμιρζάς.
Διεύθυνση φωτογραφίας: Μαίρη Γκόβα.
Ηχοληψία: Λάμπρος Γόβατζης.
Μοντάζ: Δημήτρης Μπλέτας.
Σκηνοθεσία: Στέλιος Σγουράκης.