Αφιέρωμα του Αρχείου της ΕΡΤ
στον Ανδρέα Κάλβο (3 Νοεμβρίου 1869)
Με αφορμή τη συμπλήρωση 150 χρόνων από το θάνατο του Ανδρέα Κάλβου στις 3 Νοεμβρίου 1869, ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές του 19ου αιώνα, το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει στην ιστοσελίδα http://www.ert.gr/news/arxeio-afierwmata/ τα δύο μέρη της εκπομπής «Εποχές και συγγραφείς – Ανδρέας Κάλβος», στην οποία επιχειρείται να σκιαγραφηθεί το πορτρέτο του ποιητή των «Ωδών», παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής του.
Το πρώτο μέρος καλύπτει χρονικά την περίοδο από τη γέννηση του Ανδρέα Κάλβου στη Ζάκυνθο το 1792 ώς την εγκατάστασή του στη Γενεύη το 1821. Παρατίθενται βιογραφικές πληροφορίες σχετικά με τα συμβάντα που σημαδεύουν την παιδική του ηλικία, με κορυφαίο την απομάκρυνσή του από τον γενέθλιο τόπο και την εγκατάστασή του μαζί με τον πατέρα του στο Λιβόρνο το 1802. Ιστορικοί, καθώς και μελετητές του έργου και του βίου του ανασυνθέτουν το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο συγκρότησε ο Κάλβος τόσο τη λογοτεχνική όσο και την πολιτική του οπτική.
Η πορεία του ποιητή από το Λιβόρνο στη Φλωρεντία από εκεί στη Ζυρίχη και στο Λονδίνο (1816) είναι συνυφασμένη με τις ιδεολογικές αλλαγές που επέφερε η Γαλλική Επανάσταση, τη Ναπολεόντεια Εποχή αλλά και την ανάπτυξη των εθνικών κινημάτων στην Ιταλία και αλλού. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στη γνωριμία του Κάλβου στη Φλωρεντία με τον συμπατριώτη του λόγιο και ποιητή Ούγο Φώσκολο το 1812, ο οποίος θα επηρεάσει καταλυτικά τόσο την πνευματική του διαμόρφωση όσο και τις φιλελεύθερες ιδέες του. Αναφέρονται οι πρώτες του συγγραφικές απόπειρες στην ιταλική γλώσσα, η ρήξη με τον Φώσκολο το 1818, καθώς και η σύνδεσή του με τη μυστική επαναστατική οργάνωση των Καρμπονάρων στη Φλωρεντία.
Το πρώτο μέρος ολοκληρώνεται με αναφορά στην ιδεολογική στράτευση του Κάλβου στην υπόθεση των επαναστατημένων Ελλήνων, στην απέλασή του το 1821 από τη Φλωρεντία και στην εγκατάστασή του στη Γενεύη. Ο σχετικά πρόσφατος εντοπισμός νέου αρχειακού υλικού, όπως η ανακάλυψη της ωδής «Ελπίς Πατρίδος», το πρώτο ποίημα που συνέγραψε ο Κάλβος στα ελληνικά το 1819, προσθέτει ψηφίδες στην ανασύνθεση αυτής της αινιγματικής προσωπικότητας.
Το δεύτερο μέρος καλύπτει χρονικά την περίοδο από την εγκατάσταση του Κάλβου στη Γενεύη το 1821 μέχρι το θάνατό του στο Λονδίνο το 1869. Μέσα από επιστολικό υλικό και μαρτυρίες εγγράφων επιχειρείται να ιχνηλατηθούν οι διαδρομές που ακολούθησε και να απαντηθεί το ερώτημα «ποιος ήταν πραγματικά ο Κάλβος». Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην παραμονή του στη Γενεύη και στην επαφή του με το φιλελληνικό κίνημα, η οποία σηματοδοτεί την ουσιαστική του σύνδεση με τον ελληνικό κόσμο και την ελληνική γλώσσα. Το διάστημα αυτό, εμπνεόμενος από τα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης, δημοσιεύει στα ελληνικά δέκα Ωδές με τίτλο «Λύρα» (1824), ενώ ακολουθούν άλλες δέκα το 1826, οι οποίες εκδίδονται στο Παρίσι με τον τίτλο «Λυρικά».
Επισημαίνεται ότι οι «Ωδές» υπήρξαν το αποτέλεσμα μιας ποιητικής έκρηξης, την οποία διαδέχτηκε η απόλυτη σιωπή, καθώς δεν ασχολήθηκε ποτέ ξανά με την ποίηση ώς το θάνατό του. Γίνεται αναφορά στην πολυσημία και την πολυπλοκότητά τους, στο γεγονός ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται μόνο ως «εθνικά κείμενα», ενώ παράλληλα διερευνώνται οι λόγοι που μας απασχολούν μέχρι σήμερα.
Τέλος, αναφέρονται οι λόγοι που ο Α. Κάλβος και ο σύγχρονός του Δ. Σολωμός θεωρούνται οι μεγαλύτεροι ποιητές στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, με καταλυτική επίδραση στις επόμενες γενιές.
Και στα δύο μέρη της εκπομπής, ιστορικοί και μελετητές του έργου του προσεγγίζουν το μυστήριο που καλύπτει τόσο την προσωπική πορεία όσο και την ποιητική παραγωγή του Κάλβου. Συγκεκριμένα μιλούν οι: Bertrand Bouvier, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Γενεύης και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Δημήτρης Αρβανιτάκης, ιστορικός-συγγραφέας, Λεύκιος Ζαφειρίου, φιλόλογος-συγγραφέας-ερευνητής, Δημήτρης Δημηρούλης, καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Λογοτεχνίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Σενάριο-σκηνοθεσία: Τάσος Ψαρράς
Παραγωγή: 2010
Δείτε το αφιέρωμα στη διεύθυνση: https://www.ert.gr/arxeio-afierwmata/andreas-kalvos-3-noemvrioy-1869/