ΝΕΟΣ ΚΥΚΛΟΣ
ΤΑ ΣΤΕΚΙΑ
Ιστορίες Αγοραίου Πολιτισμού
«Το κουκλοθέατρο»
Ημερομηνία μετάδοσης: Παρασκευή 31 Ιουλίου 2020, στις 20:00
Οι απαρχές του κουκλοθεάτρου, μιας σύνθετης τέχνης που αψηφά την αδράνεια και αγγίζει τη μαγεία, μπορούν να αναζητηθούν στα βάθη των αιώνων.
Με πάνω από 25.000 χρόνια διαπιστωμένης παρουσίας κοντά μας, οι κούκλες, ξεκινούν τη διαδρομή τους παίζοντας τον ρόλο λατρευτικών αντικειμένων σε πανάρχαιες τελετουργίες, παιδικών παιχνιδιών και βέβαια θεατρικών αντικειμένων. Θα τις συναντήσουμε στην Κίνα, την Ιαπωνία, την Ινδονησία, την Αίγυπτο, την Ελλάδα και όπου αλλού αναπτύσσεται ο ανθρώπινος πολιτισμός. Στην αρχαία Αθήνα, παραστάσεις με νευρόσπαστα, αρθρωτές κούκλες δηλαδή, γίνονται στο ίδιο θέατρο όπου παρουσιάζονται έργα του Ευριπίδη.
Ο Φασουλής, το αλλόκοσμο πλάσμα με την ανθρώπινη μορφή, ένας λαϊκός ήρωας – τρισδιάστατος ομόλογος του Καραγκιόζη, ακολουθώντας τα βήματα των Ιταλών ηρώων του κουκλοθεάτρου Fagiolino και Pulcinella, σαν γελωτοποιός και απόγονος της Commedia dell’Arte, πρωτοεμφανίζεται στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα. Ο χαρακτήρας αυτός θα βρεθεί ακόμα στην Αγγλία με το όνομα Punch, στη Ρωσία ως Petrushka, στην Πορτογαλία ως Dom Roberto, στην Κεντρική Ευρώπη ως Kasper και σε πολλούς άλλους τόπους με διαφορετικά ονόματα, αλλά πάντα με την ίδια παιγνιώδη διάθεση.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο χαρισματικός Χρήστος Κονιτσιώτης, αντικαθιστά τον Φασουλή με τον ευπρεπέστερο, δικής του επινόησης «Πασχάλη» και μαζί μ’ έναν μεγάλο θίασο από ξύλινα ανδρείκελα, ανεβάζει ακόμη και έργα κλασικού ρεπερτορίου.
Τη δεκαετία του 1930 η Ελένη Θεοχάρη-Περάκη επιστρέφει στην Ελλάδα από τις σπουδές της στο Παρίσι και διδάσκει εικαστικά στη Σχολή Αηδονοπούλου, όπου ασχολείται και με το κουκλοθέατρο. Στα χρόνια της Κατοχής, μια οικεία μορφή για τα παιδιά της τραυματισμένης Ελλάδας έχει εμφανιστεί: η κούκλα που δημιούργησε η Ελένη Θεοχάρη – Περάκη, ο καλός θείος Μπαρμπα – Μυτούσης, που μαζί με τα δύο ανιψάκια του, Κλούβιο και Σουβλίτσα, θα αγαπηθούν από πολλές γενιές παιδιών.
Στη νέα εποχή που θα ξεκινήσει με τη Μεταπολίτευση, ο αμιγώς διδακτικός χαρακτήρας, με τον οποίο ήταν συνυφασμένο το κουκλοθέατρο, θα χαθεί και στους κόλπους του πλέον, εκτός από παιδαγωγούς, θα βρούμε ανήσυχους καλλιτέχνες, που θα ασχοληθούν με σύγχρονες έννοιες, χρησιμοποιώντας νέες τεχνικές και μέσα.
Το 1975, η Ευγενία Φακίνου δημιουργεί την «Ντενεκεδούπολη», ένα πρωτοποριακό έργο, που θα συνεχίσει την επιτυχημένη πορεία του για 45 χρόνια.
Ο Δήμος και η Μπριγκίτε Σοφιανού, ξεκινούν την ενασχόλησή τους με το κουκλοθέατρο ήδη από το 1954 στην Κωνσταντινούπολη και συνεχίζουν στην Αθήνα, μαζί με τα παιδιά τους Φαίδωνα και Ήβη. Δημιουργούν έτσι, επιτυχημένες παραγωγές με κούκλες για την Ελληνική, αλλά και τη Γερμανική Τηλεόραση, που θα αφήσουν εποχή, όπως η «Φρουτοπία» και «Του κουτιού τα παραμύθια».
Το 1990 ιδρύεται και η Unima Hellas, το Ελληνικό Κέντρο Κουκλοθεάτρου, τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Κούκλας, η οποία θα αποτελέσει κοινό τόπο για τους κουκλοπαίκτες και θα αποκτήσει πολύπλευρη δραστηριότητα τα τελευταία 30 χρόνια.
Κούκλες και κουκλοθέατρο εξελίσσονται διαρκώς, συμπορεύονται με την τεχνολογική ανάπτυξη, το θέατρο και τις άλλες Τέχνες και συνεχίζουν να γοητεύουν, βρίσκοντας στις μέρες μας μια θέση ακόμη και στη θεραπεία.
Ας μην ξεχάσουμε όμως τον κουκλοπαίκτη. Αυτόν που δίνει ψυχή στο άψυχο, σαν μικρός θεός, σαν υπηρέτης ή σαν ισότιμος συνεργάτης της κούκλας. Έναν «άνθρωπο – ορχήστρα», που κατασκευάζει κούκλες και σκηνικά, φροντίζοντας ταυτόχρονα κάθε λεπτομέρεια της παράστασής του, ταξιδεύοντας και παίζοντας σε σχεδόν κάθε λογής χώρο, σε θέατρα, σε σχολεία, αλλά και στον δρόμο. Και προβάλλοντας πάντα την κούκλα του, «συνομιλεί» μυστικά μαζί μας, μ’ έναν τρόπο μοναδικό και αξεπέραστο.
Μαζί μας (με αλφαβητική σειρά) οι: Αλεξία Αλεξίου (κουκλοπαίκτρια / πολιτισμολόγος), Francisco Brito (ηθοποιός / κουκλοπαίκτης), Μαιρηβή Γεωργιάδου-Βερικόκκου (κουκλοπαίκτρια), Βάσω Γιαρένη (κουκλοπαίκτρια), Μιρέλα Κατσά (κουκλοπαίκτρια), Τάσος Κώνστας (καραγκιοζοπαίκτης), Απόστολος Μαγουλιώτης (καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας), Στάθης Μαρκόπουλος (κουκλοπαίκτης), Αντιγόνη Παρούση (καθηγήτρια ΤΕΑΠΗ ΕΚΠΑ), Φαίδων Σοφιανός (σκηνοθέτης / παραγωγός / συνθέτης / κουκλοπαίκτης), Αννέτα Στεφανοπούλου (κουκλοπαίκτρια), Μαριαλένα Τσιαμούρα (κουκλοπαίκτρια / κουκλοθεραπεύτρια), Ευγενία Φακίνου (συγγραφέας).
Σκηνοθεσία-σενάριο: Μαρίνα Δανέζη
Διεύθυνση φωτογραφίας: Δημήτρης Κασιμάτης – GSC
Μοντάζ: Χρήστος Γάκης
Ηχοληψία: Κώστας Κουτελιδάκης
Μίξη ήχου: Δημήτρης Μυγιάκης
Διεύθυνση παραγωγής: Τάσος Κορωνάκης
Αρχισυνταξία: Ήρα Μαγαλιού
Έρευνα αρχειακού υλικού – Οργάνωση παραγωγής: Ηλιάνα Δανέζη
Μουσική σήματος: Blaine L. Reininger
Σχεδιασμός τίτλων αρχής / Motion Graphics: Κωνσταντίνα Στεφανοπούλου
Εκτέλεση παραγωγής: Μαρίνα Ευαγγέλου Δανέζη για τη Laika Productions
Παραγωγή: ΕΡΤ Α.Ε. 2020