ΝΕΟΣ ΚΥΚΛΟΣ
ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ
Τριάντα οκτώ χρόνια συνεχούς παρουσίας το «Μονόγραμμα», η μακροβιότερη πολιτιστική εκπομπή της δημόσιας τηλεόρασης, έχει καταγράψει με μοναδικό τρόπο τα πρόσωπα που σηματοδότησαν με την παρουσία και το έργο τους την πνευματική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πορεία του τόπου μας.
«Εθνικό αρχείο» έχει χαρακτηριστεί από το σύνολο του Τύπου και για πρώτη φορά το 2012, η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε και βράβευσε οπτικοακουστικό έργο, απονέμοντας στους δημιουργούς-παραγωγούς και σκηνοθέτες Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου τους και ιδίως για το «Μονόγραμμα» με το σκεπτικό ότι: «…οι βιογραφικές τους εκπομπές αποτελούν πολύτιμη προσωπογραφία Ελλήνων που έδρασαν στο παρελθόν αλλά και στην εποχή μας και δημιούργησαν, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο “για τις επόμενες γενεές”».
Έθνος χωρίς ιστορική μνήμη, και χωρίς συνέχεια πολιτισμού, είναι καταδικασμένο. Και είμαστε υποχρεωμένοι ως γενιά, να βρούμε τις βέβαιες πατημασιές, πάνω στις οποίες θα πατήσουν οι επόμενες γενιές. Πώς; Βαδίζοντας στα χνάρια του πολιτισμού που άφησαν οι μεγάλοι της εποχής μας. Στο μεσοστράτι δύο αιώνων, και υπερήφανοι που γεννηθήκαμε την ίδια εποχή με αυτούς και κοινωνήσαμε της Τέχνης τους, οφείλουμε να τα περιφρουρήσουμε, να τα περισώσουμε.
Η ιδέα της δημιουργίας ήταν του παραγωγού-σκηνοθέτη Γιώργου Σγουράκη, προκειμένου να παρουσιαστεί με αυτοβιογραφική μορφή η ζωή, το έργο και η στάση ζωής των προσώπων που δρουν στην πνευματική, πολιτιστική, καλλιτεχνική, κοινωνική και γενικότερα στη δημόσια ζωή, ώστε να μην υπάρχει κανενός είδους παρέμβαση και να διατηρηθεί ατόφιο το κινηματογραφικό ντοκουμέντο.
Η μορφή της κάθε εκπομπής έχει στόχο την αυτοβιογραφική παρουσίαση (καταγραφή σε εικόνα και ήχο) ενός ατόμου που δρα στην πνευματική, καλλιτεχνική, πολιτιστική, πολιτική, κοινωνική και γενικά στη δημόσια ζωή, κατά τρόπο που κινεί το ενδιαφέρον των συγχρόνων του.
Ο τίτλος είναι από το ομότιτλο ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη (με τη σύμφωνη γνώμη του) και είναι απόλυτα καθοριστικός για το αντικείμενο που πραγματεύεται: Μονόγραμμα = Αυτοβιογραφία.
Το σήμα της σειράς είναι ακριβές αντίγραφο από τον σπάνιο σφραγιδόλιθο που υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο και χρονολογείται στον 4ο ώς τον 3ο αιώνα π.Χ. και είναι από καφετί αχάτη.
Τέσσερα γράμματα συνθέτουν και έχουν συνδυαστεί σε μονόγραμμα. Τα γράμματα αυτά είναι το Υ, το Β, το Ω και το Ε. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σπάνιοι οι σφραγιδόλιθοι με συνδυασμούς γραμμάτων, όπως αυτός που έχει γίνει το χαρακτηριστικό σήμα της τηλεοπτικής σειράς.
Το χαρακτηριστικό μουσικό σήμα που συνοδεύει τον γραμμικό αρχικό σχηματισμό του σήματος με τη σύνθεση των γραμμάτων του σφραγιδόλιθου, είναι δημιουργία του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου.
Σε κάθε εκπομπή ο/η αυτοβιογραφούμενος/η οριοθετεί το πλαίσιο της ταινίας, η οποία γίνεται γι’ αυτόν. Στη συνέχεια, με τη συνεργασία τους καθορίζεται η δομή και ο χαρακτήρας της όλης παρουσίασης. Μελετούμε αρχικά όλα τα υπάρχοντα βιογραφικά στοιχεία, παρακολουθούμε την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση του έργου του προσώπου το οποίο καταγράφουμε, ανατρέχουμε στα δημοσιεύματα και στις συνεντεύξεις που το αφορούν και έπειτα από πολύμηνη πολλές φορές προεργασία, ολοκληρώνουμε την τηλεοπτική μας καταγραφή.
Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περίπου 380 πρόσωπα και θεωρούμε ως πολύ χαρακτηριστικό, στην αντίληψη της δημιουργίας της σειράς, το ευρύ φάσμα ειδικοτήτων των αυτοβιογραφουμένων, που σχεδόν καλύπτουν όλους τους επιστημονικούς, καλλιτεχνικούς και κοινωνικούς χώρους με τις ακόλουθες ειδικότητες: αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, αστροφυσικοί, βαρύτονοι, βιολονίστες, βυζαντινολόγοι, γελοιογράφοι, γεωλόγοι, γλωσσολόγοι, γλύπτες, δημοσιογράφοι, διαστημικοί επιστήμονες, διευθυντές ορχήστρας, δικαστικοί, δικηγόροι, εγκληματολόγοι, εθνομουσικολόγοι, εκδότες, εκφωνητές ραδιοφωνίας, ελληνιστές, ενδυματολόγοι, ερευνητές, ζωγράφοι, ηθοποιοί, θεατρολόγοι, θέατρο σκιών, ιατροί, ιερωμένοι, ιμπρεσάριοι, ιστορικοί, ιστοριοδίφες, καθηγητές πανεπιστημίων, κεραμιστές, κιθαρίστες, κινηματογραφιστές, κοινωνιολόγοι, κριτικοί λογοτεχνίας, κριτικοί Τέχνης, λαϊκοί οργανοπαίκτες, λαογράφοι, λογοτέχνες, μαθηματικοί, μεταφραστές, μουσικολόγοι, οικονομολόγοι, παιδαγωγοί, πιανίστες, ποιητές, πολεοδόμοι, πολιτικοί, σεισμολόγοι, σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, σκηνογράφοι, σκιτσογράφοι, σπηλαιολόγοι, στιχουργοί, στρατηγοί, συγγραφείς, συλλέκτες, συνθέτες, συνταγματολόγοι, συντηρητές αρχαιοτήτων και εικόνων, τραγουδιστές, χαράκτες, φιλέλληνες, φιλόλογοι, φιλόσοφοι, φυσικοί, φωτογράφοι, χορογράφοι, χρονογράφοι, ψυχίατροι.
Στο νέο κύκλο εκπομπών αυτοβιογραφούνται: η εικαστικός Μάρα Καρέτσος, ο ηθοποιός-σκηνοθέτης Γιάννης Μόρτζος, ο γλύπτης Πραξιτέλης Τζανουλίνος, η καθηγήτρια του ΕΜΠ Τόνια Μοροπούλου, ο συνθέτης Γιάννης Γλέζος, ο σχεδιαστής μόδας Γιάννης Τσεκλένης, ο φωτορεπόρτερ Αριστομένης Σαρρηκώστας, ο καραγκιοζοπαίχτης Σωτήρης Χαρίδημος, ο λυράρης Ψαραντώνης, ο ζωγράφος Δημήτρης Ταλαγάνης, ο συγγραφέας, σεναριογράφος και μεταφραστής Αχιλλέας Κυριακίδης, ο συνθέτης Λίνος Κόκοτος και ο ζωγράφος Γιώργος Ρόρρης.
Συντελεστές δημιουργίας της νέας ενότητας αυτών των εκπομπών είναι:
Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης.
Σκηνοθέτες: Περικλής Κ. Ασπρούλιας, Μπάμπης Πλαϊτάκης, Χρίστος Ακρίδας, Κιμ Ντίμον, Στέλιος Σγουράκης, Σωκράτης Σπανός.
Δημοσιογραφική επιμέλεια: Αντώνης Εμιρζάς, Ιωάννα Κολοβού.
Διεύθυνση φωτογραφίας: Μαίρη Γκόβα.
Ηχοληψία: Λάμπρος Γόβατζης, Νίκος Παναγοηλιόπουλος.
Μοντάζ – μίξη ήχου: Δημήτρης Μπλέτσας, Βασίλης Καρώνης, Στέφανος Καράβολος, Σταμάτης Μαργέτης.
Διεύθυνση παραγωγής: Στέλιος Σγουράκης.
Ημερομηνία μετάδοσης: Δευτέρα 14 Οκτωβρίου 2019, στις 19:00
«Μάρα Καρέτσος» (εικαστικός)
Το κορίτσι που έφυγε από την ελληνική επαρχία κυνηγώντας το όνειρο -με εφόδια το ταλέντο και τη θέλησή του- και κατάφερε να γίνει διεθνούς φήμης εικαστικός, η Μάρα Καρέτσος, παρουσιάζεται στο «Μονόγραμμα».
Στη γενέθλια πόλη, τη Λάρισα, τέλειωσε τις γυμνασιακές της σπουδές για να έλθει μετά στην Αθήνα και να σπουδάσει στη Σχολή Καλών Τεχνών. Πέρασε τελικά (με υποτροφία), αφού έδωσε τρεις φορές. Επέμενε με πείσμα, σ’ αυτό που μόνο ήθελε και το πέτυχε.
Ένα ταξίδι στην Αμερική (Τενεσί, Τέξας, Southern) ως φοιτήτρια, την πλούτισε με επιρροές από blues, folk με τον Willy Nelson, Western music… Η μουσική και η κουλτούρα της ενδοχώρας της Αμερικής την επηρέασε πολύ κι από εκεί άρχισε να γράφει ποιήματα στα αγγλικά και αργότερα στα γαλλικά.
Τελειώνοντας την ΑΣΚΤ γίνεται επιμελήτρια στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στη θέση του καθηγητή Λάζαρου Λαμέρα. Μια έκθεση με έργα της στη Ρώμη γίνεται αφορμή να γνωρίσει τον πρώτο άνδρα της, τον εικαστικό Pier Luigi Bellacci. Έναν χρόνο μετά παρατάει τη σίγουρη δουλειά στο Μετσόβιο και φεύγουν με τον άνδρα της για το Παρίσι. Έζησαν εκεί εννέα χρόνια, με μεγάλες οικονομικές δυσκολίες. Στην αρχή εγκαταστάθηκαν σ’ ένα παγωμένο στούντιο–ατελιέ στο Μοντ Παρνάς που ανήκε παλιά στον ζωγράφο Μοντιλιάνι.
Η Μάρα Καρέτσος αρχίζει να κάνει μια σειρά από γλυπτά. Σε μια γκαλερί συναντά τυχαία τον Αλέξανδρο Ιόλα, τον άνθρωπο που έγινε ο μέντοράς της και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πορεία της. Ο Ιόλας, «ο γκαλερίστας που άλλαξε την Τέχνη για πάντα» σύμφωνα με τους «New York Times», της προτείνει να πάνε άμεσα στην Αμερική.
Η πρώτη έκθεσή της, πέραν του Ατλαντικού, πραγματοποιείται στην «Ιόλας Γκάλερι» στη Νέα Υόρκη, εκεί από όπου είχαν παρελάσει τα σημαντικότερα ονόματα της ευρωπαϊκής σκηνής της Τέχνης του 20ού αιώνα. Από εκεί και πέρα η καριέρα της «τρέχει» με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Ο Ιόλας τη συστήνει στο αμερικανικό κοινό την εποχή που ο ίδιος είχε επιβάλει τον σουρεαλισμό ως καινούργιο ρεύμα, και το κοινό την αποδέχεται. Η ίδια δουλεύει σκληρά. Με επιρροές από Μαγκρίτ, Μαξ Ερνστ, Brunner, αλλά και από την αρχαία Ελλάδα (Ιωνικές κολόνες, κεφάλια εφήβων κ.ά.) δημιουργεί τη δική της μοναδική άποψη για τον σουρεαλισμό. Η γνωριμία της με τον Άντι Γουόρχολ, εκπρόσωπο της ποπ αρτ, δημιούργημα του Ιόλα, τη βοήθησε και την επηρέασε πολύ.
Με διαβατήριο το όνομα του Ιόλα τα έργα της ταξιδεύουν, φτάνουν μέχρι και την Ιαπωνία. Αρχίζει να δημιουργεί και κοσμήματα. Μοντέρνα κοσμήματα με φθηνά υλικά και τη σφραγίδα της.
Στην Αμερική γνωρίζει και τον δεύτερο άνδρα της τον γκαλερίστα Κιθ Γκριν που συνεργαζόταν με τον Ιόλα. Είχε δική του γκαλερί στην Παρκ Άβενιου. Ο Ιόλας επέμενε να παντρευτούν και μάλιστα στην Ελλάδα, στην Αγία Παρασκευή με κουμπάρο τον ίδιο! Μετά το γάμο έγινε ένα από τα μυθικά πάρτι που έκανε ο Ιόλας με όλους τους ανθρώπους της Τέχνης συγκεντρωμένους.
«Ναι, ο Ιόλας στην Ελλάδα επέλεξε μερικούς καλλιτέχνες και τους πήγε around the world, όπως τον Taki, μια μεγάλη μορφή Έλληνα καλλιτέχνη, τον Παύλο, τον Τσόκλη, τον Φασιανό, τη Μαρίνα Καρέλα, τον Ακριθάκη, τον Κουνέλλη στην Ιταλία, τον Λαζόγκα κι εμένα. Ήμασταν έξι-εφτά καλλιτέχνες που δουλέψαμε πολύ καλά μαζί του και μας αγάπησε πραγματικά. Αν δεν ήταν ο Ιόλας δεν ξέρω αν θα είχαμε πετάξει τόσο μακριά και ίσως να μη είχαμε βγάλει αυτό που είχαμε μέσα μας…», λέει χαρακτηριστικά.
Η Μάρα Καρέτσος έγινε για την Ελλάδα και Πρέσβειρα Καλής Θέλησης. Μέσα από τη θέση αυτή βοηθάει νέους καλλιτέχνες να κάνουν το μεγάλο βήμα, τους γνωρίζει σε γκαλερίστες, και σε σχετικούς φορείς στη Νέα Υόρκη.
Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης.
Σκηνοθεσία: Μπάμπης Πλαϊτάκης.
Δημοσιογραφική επιμέλεια: Αντώνης Εμιρζάς.
Διεύθυνση φωτογραφίας: Μαίρη Γκόβα.
Ηχοληψία: Λάμπρος Γόβατζης.
Μοντάζ: Βασίλης Καρώνης.
Διεύθυνση παραγωγής: Στέλιος Σγουράκης.